Akademik

Kardiyoloji, kalp, atardamar ve toplardamar sisteminin tümünü kapsayan bir uzmanlık alanı olarak, kalbin doğumsal veya edinsel , koroner damarlarını, yapısal ve kapaklarını ilgilendiren hastalıklarını ve işlevsel bozukluklarını, ritm ve ileti bozukluklarını, atardamar ve toplardamar sisteminin hastalıklarını, akciğer dolaşımını etkileyen akut veya kronikleşen emboli, pulmoner hipertansiyon gibi hastalıkları içeren geniş bir yelpazede önleyici, tanısal, tıbbi ve girişimsel tedavi yöntemlerini doğrudan veya diğer uzmanlık alanlarıyla işbirliği içinde ortaya koyan bir bilimsel disiplindir.

Ülkemizde Kardiyoloji ile ilgili ilk çalışmalar, 1923 yılında, İstanbul Dârülfünun Tıp Fakültesi Dahiliye Kliniğinde , Klinik Şefi ve aynı zamanda Atatürk’ün de hekimi olan Dr. Neşet Ömer İrdelp tarafından başlatılmıştır. Dr. İrdelp , 'KALP VE ENZARI' adlı kitabında ayrıntılı olarak tanımladığı klinik ve laboratuar bulguları, röntgen ve elektrokardiyografi yöntemleri aracılığıyla kalp ve damar hastalıklarının teşhis ve tedavilerini uygulamaya başlamıştır. Dr İrdelp daha sonra Tıp Fakültesi Dekanlığına (1925) ve İstanbul Dârülfünunu Rektörlüğüne seçilmiş(1927) ve 1933’te İstanbul Dârülfünunu’nun İstanbul Üniversitesi adını almasından sonra da üniversitenin ilk Rektörü olmuştur. 1934 yılında Dr. Neşet Ömer ve Dr. Muzaffer Esat Güçhan "SERİRİ ELEKTROKARDİYOGRAFİ" adlı eseri yayınlamışlardır. 1948 yılında Ankara'da Dr. Celal Ertuğ kalbin sağ tarafına ilk kez kateterle girmeyi başarmış ve bu yöntem kısa sürede İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinin Cerrahpaşa ve Çapa kliniklerinde de uygulanır olmuştur. 1951 yılında Dünya Sağlık Örgütü’ nün hazırladığı bir ekibin İstanbul'a gelmesi Türkiye'de kalp cerrahisinin de başlangıcı sayılır. 1951 yılında Op. Dr. Husfelt, yanında getirdiği malzemelerle İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin Cerrahpaşa merkezinde perikardiyektomi ve mitral darlığında parmakla açma ameliyatlarını yapmıştır. Bu ameliyatlardan kısa bir süre sonra Cerrahpaşa 3. Cerrahi Kliniğinde Op.Dr. Fahri Arel'in girişimiyle göğüs cerrahisi bölümü kurulmuş, ülkemizde kalp cerrahisinin kurucusu sayılan Op.Dr. Nihat Dorken kapalı kalp ameliyatlarını burada yapmıştır. Bir diğer önemli aşama, Ankara'da Dr. İhsan Doğramacı'nın önderliğinde 1958 yılında kurulan "Hacettepe Çocuk Hastanesi" bünyesi içinde pediatrik kardiyolojinin temellerin atılması olmuştur. 1961 yılında Dr. Nejat Harmancı, Dr. Erdoğan Oran ve Dr. Kenan Binak ilk kez sol kalp kateterizasyonunu gerçekleştirmişlerdir.

1960 sonrası Türkiye'de kardiyoloji büyük bir ivme göstermiştir. Yurt dışında kardiyoloji eğitimi gören genç kuşak hekimlerinden Dr. Ali Ekmekçi ABD'de yaptığı bilimsel çalışmalar ile kalp kasının koroner damarda geçici bir spazm sonucunda kansız kalabileceğini ortaya koyarak Dr. Prinzmetal ile birlikte “varyant anjina” yı tanımlamış ve yayınlamıştır. 1960 yılında Op. Dr. Siyami Ersek öncülüğünde kurulan ve Dr. Ümit Aker’ in kardiyolog, Dr. Ercümet Kopman’ın aneteziyolog olarak büyük katkılarda bulunduğu , 'İstanbul Göğüs Cerrahisi Merkezi" kısa sürede, ülkemizde kardiyoloji, göğüs,kalp ve damar cerrahisi, kalp ve damar anestezisi ve yoğun bakımı eğitimi veren .dünya çapında bir merkeze dönüşmüştür. İstanbul Göğüs Cerrahisi Merkezinde yetişen Dr. İstemi Nalbantgil ve Dr. Ahmet Birant bu gelişmeleri Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi kardiyoloji kliniğine taşımışlardır. O günlerde Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde bulunan Prof. Dr. Bilgin Timuralp tanıklığını şöyle aktarmaktadır: "İlk anjiyo yapılmıştı, atlaslardan, kitaplardan görmüş olduğumuz şekilleri arkadaşlarımızın bize göstermesi çok heyecan vericiydi".. 1968 yılında Türkiye'de İstanbul Tıp Fakültesi’nde dört yataklı bir koroner bakım ünitesi Dr. Remzi Özcan öcülüğünde kurulmuş ve bu üniteler kısa bir sürede Türkiye'nin her yerine yayılmaya başlamıştır. 21 Mayıs 1963 günü Türk Kardiyoloji Derneği (TKD), 27 kurucu üyenin biraraya gelmesiyle Dr. Muzaffer Esat Güçhan başkanlığında hayatına başlamıştır. Dernek, 1971 yılında bilimsel yayın organı olarak TKD Arşivi Dergisi’ni yayınlamaya başlamıştır. Bu dergi Dr. Altan Onat'ın editörlüğünde en saygın kardiyoloji dergisi olarak yayın hayatına devam etmiştir. 1978'de ise ilk Türk Kardiyoloji Derneği ulusal kongresi İzmir'de başlatılmıştır. Ülkemizde koroner anjiyografi uygulamasını ilk başlatan isim, koldan Sones yöntemiyle 1972 Dr. Mehmet Özdemir olmuştur. Op. Dr. Aydın Aytaç, 1974 yılında Hacettepe Tıp Fakültesi'nde ilk by-pass ameliyatını gerçekleştirmiş, aynı dönemde, Op. Dr. Kemal Beyazıt da bu ameliyatlara Ankara Yüksek ihtisas Hastanesi'nde başlamıştır. İnsanda ilk kalp naklini 1967 yılında gerçekleştiren Dr. Cristian Barnard’dan 1 yıl sonra kalp nakli ameliyatları Op. Dr. Siyami Ersek tarafından İstanbul Göğüs Cerrahisi Merkezinde başlatılmıştır. İlk sonuçların dünya ve ülkemiz ölçeğinde hayal kırıklığı getirmesi nedeniyle, bir süre duraksamaya giren kalp nakli, izleyen yıllarda bağışıklık bilimi ve farmakolojide gelişmeler, teknolojik alt yapının ve toplumsal zeminin uygun koşullara ulaşması ardından yeni bir aşamaya geçerek, 1989 yılında Koşuydu Kalp Hastanesi'nde Op. Dr. Cevat Yakut ve Op. Dr. Ömer Beyazıt liderliğinde seri olarak başarıyla uygulanmaya başlamıştır. 1970 yılında ekokardiyografi ile kalbi ilk inceleyen hekim Cerrahpaşa Tıp Fakültesi'nden Dr. Uğur Derman olmuş, yurtdışında ekokardiyografi üzerinde çalışmalar yapmış olan Dr. Kemallettin Büyüköztürk ise 1974 yılında İstanbul Tıp Fakültesinde ekokardiyografi laboratuvarını kurmuştur.

Ülkemizde 1994 den itibaren transözofajiyal ekokardiyografiye, 2000 lerden itibaren üç boyutlu ekokardiyografiye Koşuyolu Kalp Hastanesinde Dr. Mehmet Özkan öncülük etmiş olup, bu tanı yöntemleri günümüzde ülkemizin her kardiyoloji biriminde gerçekleştirilir hale gelmiştir. Dr. Mehmet Özkan ve ekibi, 25 yılı yılı bulan bir süre içinde özellikle protez kapak hastalıklarının tanı ve takibinde getirdiği yeniliklerle, uluslararası çok sayıda yayına imza atmışlardır. Aynı ekip, protez kapak pıhtılarının düşük doz fibrinoltik tedaviyle eritilmesinde ortaya koydukları sonuçlarla, en güncel uluslar arası kılavuzların tedavi önerilerinde köklü değişikliklere yol açmışlardır. 1962 yılında, Op. Doktor Aydın Aytaç cerrahi yöntemle kalıcı kalp pili (pace-maker) yerleştirmeyi başlatmıştır. Bu işlem daha sonra, 1971’de perkütan olarak Dr. Önal Özsaruhan tarafından İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde uygulanır hale gelmiştir. Ülkemizde ilk koroner anjiyoplastiyi 1975 yılında Ankara'da Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde Dr. Oral Pektaş tarafından femoral arterden Seldinger yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Ardından mitral kapak darlıklarının balonla tedavisi büyük bir başarıyla uygulanır olmuştur. 1990'ların ortasından itibaren koroner stentlerin devreye girmesi girişimsel kardiyolojide yeni bir aşamayı getirmiştir.

Ülkemizde son 10 yıl içinde pulmoner hipertansiyon ve pulmoner embolinin tanı ve tedavisinde kardiyolojinin disiplinler arası işbirliğinde ayrıcalıklı bir durum oluşmuş ve uluslararası ölçekte de saygın bilimsel sonuçlar ortaya konulmuştur. SIMURG ve THALES çokmerkezli ve EUPHRATES ( Koşuyolu SUAM ) tek merkezli çalışmaları pulmoner hipertansiyonun farklı türlerinde ülkemiz verilerini ortaya koyan seriler olarak çok sayıda bilimsel kongre bildirisi ve yayına kaynak oluşturmaktadırlar. EUPHRATES Koşuyolu SUAM serisi ülkemizde pulmoner hipertansiyon alanında ulaşılan en geniş ve ayrıntılı dökümantasyona sahip seri durumundadır. Bu alanda 2016 ve 2017 yılında İstanbul’da TKD kurumsal çatısı altında Intercontinental Pulmonary Vascular Diseases Meeting (PVD Istanbul) en saygın dünya fikir liderlerinin katkılarıyla, daha ilk iki toplantıyla yerini sağlamlaştırmış başarılı organizasyonlar olarak yerini almıştır. Yine kalp damar hastalıklarından ölüm nedenleri arasında 3. sırada olan pulmoner embolinin ultrason aracılıklı perkütan girişimsel tedavilerinde Dr. Cihangir Kaymaz ve ekibinin öncülüğünde Koşuyolu SUAM’ da ulaşılan deneyim dünya ölçeğinde en geniş seri durumunda olup, sonuçları çeşitli Amerikan ve Avrupa Kardiyoloji kongrelerinde ve uluslararası yayınlarda ortaya konulmaktadır. Koşuyolu SUAM geçtiğimiz günlerde Amerika’ da Pulmonary Embolism Response Team (PERT) konsorsiyumu kongresinde ilk kez ABD dışında kabul edilen merkezlerden olup, PERT akreditasyonuna aday ilk uluslararası merkez olarak başvuruya hazırlanmaktadır. Kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyonun cerrahi pulmoner endarterektomi (PEA) tedavisinde Op. Dr. Bedrettin Yıldızeli ve ekibi Koşuyolu ve Marmara Üniversitesi işbirliğiyle 450 yi aşkın ameliyatı yüksek başarıyla gerçekleştirmiş ve yıllık ameliyat sayısı ve düşük mortalite düzeyleriyle Avrupa nın en saygın merkezleri arasına girmişlerdir. Kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyonun bir diğer tedavi yöntemi olan balon pulmoner anjiyoplasti (BPA) tedavisi de 2017 yılında, Koşuyolu SUAM Kardiyoloji kateter laboratuarında gerçekleştirilen çalıştayda, Dr. Hiromi Matsubara , Dr. Cihangir Kaymaz ve Dr. Bülent Mutlu ve arkadaşları tarafından başarıyla uygulanan ilk 3 BPA işlemiyle başlatılmıştır. İzleyen dönemde, BPA ülkemizin bazı diğer önemli merkezlerinde de uygulanır olmuştur.

Ülkemizde kardiyolojinin yarım asrı geçen tarihi içinde, kardiyoloji hekimleri Anadolu’da ilçeler düzeyinde dahi hizmet sunmaya başlamış, pek çok şehrimizde Üniversiteler ve Sağlık Bakanlığı hastaneleri aracılığıyla koroner ve koroner dışı yapısal ve damar girişimleri işlemleri kardiyologlar tarafından uygulanır olmuştur. Akut miyokard infarktüsünün girişimsel tedavileri, karotis, viseral ve periferik arterlerin,aort, doğumsal ve edinsel yapısal ve kapak hastalıklarının girişimsel tedavilerinde pek çok kardiyoloji merkezimiz dünya standartlarında deneyime ulaşmıştır. TKD başkanlarından Dr. Altan Onat'ın önderliğinde "TEKHARF" adı verilen çalışma, 20 yılı bulan bir süre boyunca , koroner damar hastalıklarının ülkemizdeki risk faktörlerini inceleyen yüz akımız bir araştırma olarak, takip sonuçları dünyanın en saygın uluslararası dergilerinde yayınlanmaktadır. Ülkemizde koroner damar hastalıkları için risk unsurlarının batı ülkelerinden önemli farklar içerdiğini ortaya koyan bu çalışma, ulusal sağlık politikasının yeniden düzenlenmesinde de dikkate alınan bir kaynak olmuştur. 1970'lerde bilimsel açıdan kardiyoloji biliminde dünyadaki payımız binde 0.5'ten ibaret iken, bu pay 14 kat artarak binde yedilere kadar yükselmiştir. Türkiye, Avrupa ve Amerika Kardiyoloji Kongrelerinde yüksek bildiri oranlarıyla saygın bir noktaya ulaşmıştır. İstanbul Tıp Fakültesi Kardiyoloji ABD öğretim üyelerinden Dr. Yılmaz Nişancı, Dr. Murat Sezer ve Dr. Sabahattin Umman New England Journal of Medicine ve diğer peer review dergilerde fibrinolitik tedavi ve koroner fizyoloji değerlendirilmesine yönelik yayınlarıyla en dikkat çeken uluslar arası isimler arasındadırlar. 1990’larda Kardiyologlarımız Avrupa ve Amerikan Kardiyoloji Derneklerinin bilimsel kurullarında ve yayın kurullarında görev almaya başlamışlardır. Giderek artan sayıda TKD üyesi uluslararası örgütlerde üst düzey görevlere seçilimektedir. Dr. Çetin Erol Avrupa Kardiyoloji Derneği (ESC) Kılavuz komitelerinde ve Aday Belirleme Kurulunda, Dr. Serap Erdine Hipertansiyon Çalışma Grubu (ÇG) Başkanlığında, Dr. Öztekin Oto ESC Erişkin Doğumsal Kalp Hastalığı ÇG ve Kardiyovasküler Cerrahi ÇG Yönetim Kurullarında, Dr. Esmeray Acartürk ESC Kalp Kapak Hastalıkları ÇG yönetim kurulunda, Dr. Elif Sade ESC Kardiyak Görüntüleme ÇG yönetim kurulunda, Dr. Bülent Görenek ESC Akut Kardiyak Bakım ÇG Yönetim Kurulu ve EHRA Eğitim Komitesinde, Dr. FisunŞenuzun ESC'nin kardiyovasküler Hemşirelik ve ilgili Meslekler Konseyi (CCNAP) Yönetim Kurulunda, Dr. Ali Oto da UEMS'nin EBSC Yönetim Kurulu'nda görev almışlardır. Yine Türk Kardiyoloji Derneği başkanlarından Dr. Lale Tokgözoğlu başarılı kariyerine Avrupa Ateroskleroz Derneği (EAS) başkanı olarak devam etmektedir. Yine , TKD Başkanları Dr. Oktay Ergene American College of Cardiology –Istanbul Chapter başkanlığını Dr. Tokgözoğlu’ndan devralmış olup, Dr. Ömer Kozan ve Dr. Mahmut Şahin ise Türk Dünyasıyla ilgili büyük ölçekli işbirliği açılımlarına öncülük üstlenmişlerdir. Anatolian Journal of Cardiology dergisi ülkemizin uluslar arası kabul gören en saygın dergisi olarak, başlangıcından itibaren Dr. Bilgin Timuralp liderliğinde yayın hayatını sürdürmüş ve TKD’nin uluslararsı bilimsel yayın organı hüviyetini kazanmıştır. İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalında aldığı eğitimi ABD deki kardiyoloji kariyerleriyle devam ettiren Dr.Ubeydullah Deligönül ve Dr. Emin Murat Tuzcu özellikle anılmaya değer isimlerdendir. Dr. Deligönül girişimsel kardiyolojinin büyük bir sıçrama yaptığı 1980’lerin ortalarından itibaren ilk büyük perkütan koroner balon anjiyoplasti serileriyle öne çıkmıştır. Dr. Tuzcu da uzun süre boyunca Cleveland Clinic Kardiyoloji bölümünde , özellikle mitral ve aort kapak hastalıklarının perkütan tedavilerinde çok sayıda uluslararası çalışmanın fikir liderliğini, American College of Cardiology bilimsel kongrelerinde komite başkanlıklarını yerine getirmiş ve ülkemizden kısa veya uzun süreli olarak Cleveland Clinic Kardiyoloji bölümünde pek çok genç kardiyologun bilimsel görgü ve deneyim kazanmasına da zemin hazırlamıştır. Dr. Tuzcu şu anda Abudabi Cleveland Clinic direktörü görevini yürütmektedir.

Sonuç olarak Kardiyoloji bilimi ülkemizde çağdaş standartlara yakışan bir düzeyi kalp ve damar hastalıklarını önleyici yaklaşımdan, koroner ve koroner dışı , yapısal, doğumsal, kapak ve periferik girişimsel tedavi yöntemlerine, kalp ve damar görüntülemesinin çeşitli yöntemlerine, pulmoner hipertansiyondan, pulmoner embolinin akut ve kronik türlerinin girişimsel tedavi yöntemlerine, ritm ve ileri bozukluklarının, kalp yetersizliklerinin tıbbi , girişimsel ve cihaz yoluyla tedavilerine kadar çok geniş bir yelpazede ortaya koymaktadır. Bu düzey gerek ülkemizde , gerekse yurtdışında düzenlenen büyük bilimsel kongrelerde yetkinlikle temsil edilmektedir. Bu alanda faaliyet gösteren ülke çapındaki tüm Sağlık Bakanlığı SUAM birimlerininin yetişmiş insan kaynaklarını ve alt yapısını aynı çatı altında buluşturma ve sinerji sağlama amacıyla kurulan Sağlık Bilimleri Üniversitesi Kardiyoloji Ana Bilim Dalı olarak hedefimiz , SBU çatısı altında Kardiyoloji ana bilim dalının bilimsel yetkinlik ve deneyim düzeyini, ülkemizin her köşesinde diğer bilim dallarıyla eşgüdüm ve işbirliği içinde en ileri düzeye taşımak ve ülkemizin öncelikli sorunlarına yeni perspektifler ve güncel çözüm önerileri geliştirmektir.

Kaynakça: Türk Kardiyoloji Derneği web sitesinden yararlanarak hazırlanmıştır.